Gezegenlerin halkaları, buz, kaya ve toz parçacıklarının birleşiminden oluşur. Bu halkalar birkaç şekilde oluşabilirler: Kalıntıları oluşturan bir çarpışmanın sonucu olarak, bir gezegen uydusu çok yaklaştığında ve gezegenin yerçekimi tarafından birbirinden ayrıldığında ya da sadece gezegenin oluşumu sırasında geride kalan enkazdan.
Güneş Sistemi'ndeki tüm gaz devi gezegenlerin (Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün) halkaları varken Merkür, Venüs, Dünya ve Mars’ın halkaları yoktur. Halka sistemlerinin nasıl geliştiğine dair iki teori vardır. Gezegenin oluşumundan arta kalan maddelerden oluşmuş olabilirler veya bir çarpmayla yok olan bir gökcisminin kalıntıları olabilirler.
Neden sadece bu gaz devlerinin halkalarının olduğu tam olarak belli değil. Belki de Güneş Sistemi’nin içinde kalan gezegenler, halka oluşturabilecek çarpışmalardan korunuyordu veya belki de dış Güneş Sistemi'ndeki gökcisimleri halkaların orada daha da yaygındı. Başka bir faktör ise daha büyük gezegenlerin, bir halka sisteminin oluşturabileceği ve oluştuğu yerde sabit kalabileceği daha büyük bir hacme sahip olması olabilir.
Halkaların sorunu ne?
Buzdan oluşmuş halkalarla ilgili sorun, Dünya'nın Güneş'e çok yakın bir yörüngede dönmesidir. Güneş Sisteminde “don çizgisi” veya “kar çizgisi” olarak bilinen belirli bir nokta vardır. Bu, Güneş Sistemi'nde buz birikintilerinin uzun süre hayatta kalabileceği noktadır ve Güneş'ten gelen radyasyon buzu uzaklaştırır.
Bu nokta aslında Güneş'ten yaklaşık 5 astronomik birim uzaklıkta, asteroit kuşağında yer almaktadır. Mars çok daha yakın ve bu yüzden çok kurudur. Jüpiter ise don çizgisinin ötesinde yer alır ve uydularında bol miktarda buz vardır.
Dünya, Güneş'ten sadece 1 astronomik birim uzaklıktadır. Bu, astronomik birimin tam tanımıdır ve don çizgisinin içinde olduğu anlamına gelir. Dünyanın kendisi suyu koruyabilir çünkü gezegenin manyetosferi güneşten gelen rüzgâra karşı bir kalkan görevi görür. Ancak Ay kupkurudur. Eğer Dünya'nın etrafında buzdan oluşan bir halka sistemi olsaydı, güneşin rüzgârı onu uzun zaman önce havaya uçururdu.
Şimdi olabilecek başka tür bir halkaya göz atalım. Toz haline gelmiş bir asteroit veya aydaki kaya ve tozdan yapılmış bir halka… Aslında milyarlarca yıl önce, Mars büyüklüğünde bir gezegen Dünya'ya çarptığında kesinlikle bir halkamız vardı. Bu enkaz bugün bildiğimiz Ay'da bir araya toplandı. Bu etki, Dünya'nın yüzeyini tersine çevirdi.
Aydan halkalara
Geçmişte, şimdiki Ay'ımızla çarpışan ikinci bir Ay’ın varlığı da mümkün. Bu, Ay tarafından yeniden ele geçirilene, yörüngeden atılana veya Dünya'ya düşene kadar milyonlarca yıl boyunca yepyeni bir halka oluşturacaktı. Halkayı oluşturan malzeme Dünya'nın atmosferine girdikçe, sıcaklığı artıracak, yerin derinliklerine inemeyen her yaşamı pişirecek ve kaynatacaktı. Ayrıca, halkaların kendileri inanılmaz derecede yansıtıcı olacak ve karanlık gökyüzü kavramını tamamen mahvedecekti. Açısal momentumun korunumu sayesinde Ay'ın şu anda Dünya'dan uzaklaştığını biliyoruz ama uzak gelecekte, milyarlarca yıl sonra, her şeyi tersine çevirecek bir senaryo olabilir.
Bildiğiniz gibi, çekirdeğindeki yakıt tükendiğinde Güneş, Merkür ve Venüs'ü yok edecek kırmızı bir dev gibi şişecek. Bu gerçekleştiğinde bilim adamlarından bazıları Dünya’ya bir şey olmayacağını düşünüyor. Güneş dış katmanlarını yok edecek, ancak Dünya'yı sarmayacak. Diğerleri ise Güneş'in dış atmosferi içinde, yörüngede olacağımızı düşünüyor.
Yörüngedeki Ay, Dünya'nın etrafında dönerken sürüklenecek, yörünge hızını yavaşlatacak ve içe doğru sarmal yapmasına neden olacak. Dünya Roche Sınırı'na, yaklaşık 9.500 km'ye ulaştığında, gezegenimizin yerçekimi Ay'ı bir halka şeklinde parçalayacak. Halkadaki parçalar da güneş atmosferinde sürüklenmeye maruz kalacak ve gezegene çarpana kadar içe doğru sarmal olarak devam edecek.