Yatırım yapmak belirli bir riski beraberinde getirir. Ulusal veya uluslararası çapta meydana gelen önemli olaylar piyasalarda dalgalanmalara neden olabilir. Borsayı takip eden pek çok kişi, piyasa endekslerinin ve hisse senedi fiyatlarının bazı günler yükseldiğini, bazı günler ise düştüğünü bilir. Piyasadaki yukarı veya aşağı yönlü fiyat hareketlerinin sıklığı ve büyüklüğüne volatilite denir. Salınımlar ne kadar dramatik olursa volatilite seviyesi ve potansiyel risk de o kadar yüksek olur.
Bu yazımızda hisse senedi piyasalarındaki volatilite nedenli risk algısına dair bir ölçü sunan VIX Endeksinden (Volatilite Endeksi), diğer adıyla korku endeksinden ve nasıl hesaplandığından bahsedeceğiz.
VIX Endeksi nedir?
VIX veya volatilite endeksi, piyasada örtük olan ve kısa bir süre içerisinde gözlemlenebilen bir oynaklık veya değişkenlik ölçüsüdür. İlk kez 1993 yılında Chicago Opsiyon Borsası (CBOE) tarafından, ABD borsasının 30 günlük beklenen volatilitesini ölçmek için oluşturulmuştur.
VIX Endeksi, hisse senedi piyasası oynaklığının bir ölçüsü olarak dünya çapında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Bir hisse senedi grubunun veya diğer menkul kıymetlerin performansını izleyen diğer endeksler gibi VIX Endeksi de bir menkul kıymetler grubunu izleyerek volatiliteyi ölçer. VIX, S&P 500'de sona erme tarihleri, geçerli tarihten 30 gün sonra olan alım ve satım opsiyonlarını izler.
Daha teknik anlatmak gerekirse, VIX Endeksi, diğer birçok göstergeyle aynı tür volatiliteyi ölçmez. Volatilite, geçmiş verilere bakılarak gözlemlenebilen fiyat dalgalanmalarının seviyesidir. VIX ise bunun yerine (zımni) ima edilen oynaklık olarak da bilinen gelecekteki oynaklık beklentilerine bakar. Daha fazla belirsizliğin olduğu zamanlarda, yani gelecekte daha fazla oynaklık beklenen dönemlerde daha yüksek VIX değerleri ortaya çıkarken, endişenin daha az olduğu zamanlar daha düşük değerlere karşılık gelir.
VIX, genellikle yatırımcı güveni ve korkusunun bir ölçüsü olarak kullanılır. Yatırımcıların piyasayla ilgili endişeleri varsa VIX yükselecektir. Yatırımcıların güveni arttığında ise VIX düşecektir. Bu nedenle VIX, “korku endeksi” olarak da anılır. Yani daha yüksek bir VIX seviyesi, piyasada daha fazla risk algısı veya korkusu olduğu anlamına gelir, VIX daha düşükse bunun tersi geçerlidir. Belirsiz dönemlerde korku endeksi büyük oranda yükselir. Volatiliteye neden olan etkenler siyasi ve ekonomik, endüstriyel veya şirket bazlı değişebilir.
Nasıl hesaplanır?
Karmaşık bir formül kullanan VIX, borsa oynaklığının artması beklendiğinde yükselir ve oynaklığın düşmesi beklendiğinde düşer. Kısacası, satma opsiyonlarına olan talep arttıkça, VIX yükselecektir, çünkü bu, yatırımcıların ileriye dönük daha fazla oynaklık beklediği anlamına gelir.
VIX değerleri yüzde puan olarak verilmektedir ve takip eden 30 gün boyunca S&P 500'deki hisse senedi fiyat hareketini tahmin etmesi beklenir. Bu değer daha sonraki 12 aylık dönemi kapsayacak şekilde yıllıklandırılır.
Nasıl kullanılır?
VIX, yatırımcıların yatırım fırsatlarını belirlemek için piyasa duyarlılığını ve oynaklığı ölçmelerine yardımcı olabilir. Oynaklık genellikle olumsuz borsa performansına işaret edebildiğinden, spekülasyon yapmak ve yatırımları riskten korumak için kullanılır.
20'nin üzerindeki bir VIX değeri genellikle "yüksek", 12'nin altındaki bir VIX değeri "düşük" olarak kabul edilir. 12 ile 20 arasındaki herhangi bir değer “normal” kabul edilir. 30 seviyesinin üzerine çıkması piyasadaki risklerin arttığı anlamına gelirken, 60 seviyesinin üzerine çıkması ise piyasalarda oluşması muhtemel ciddi bir türbülansın habercisidir.