Amortisman; aşınma ve yıpranma, eskime veya diğer faktörler nedeniyle bir varlığın değerindeki azalma olarak tanımlanır. Başka bir deyişle, bir varlığın maliyetini faydalı ömrü boyunca tahsis etmenin bir yoludur. Amortisman sayesinde işletmeler varlığın maliyetini bir kerede değil, belirli bir süre boyunca giderebilirler. Mali tablolar, vergi hesaplamaları ve yatırım kararlarındaki etkisi nedeniyle amortisman hem bireyler hem de işletmeler için önemli bir husustur.
Bu yazımızda amortisman kavramının önemini keşfedecek ve hesaplamada kullanılan çeşitli yöntemleri inceleyeceğiz.
Amortisman neden önemlidir?
Öncelikle amortisman, işletmelerin harcamalarını mali tablolarına doğru bir şekilde yansıtmalarına yardımcı olur. Ayrıca, bir işletmenin vergiye tabi gelirini azaltmak için de amortismandan sıklıkla faydalanılır. İşletmelerin gelecekteki varlık değişimleri için plan yapmalarına katkı sağlamasıyla da stratejik bir önem taşır.
Varlık amortismanının doğası
Makine, araç, bina ve ekipman gibi varlıkların sınırlı bir faydalı ömrü vardır. Zamanla, bu varlıklar eskir veya etkinliklerini kaybeder. Bu kayıp da değerlerinin düşmesine neden olur. Amortisman, bu değerin azalmasını hesaba katar ve varlığın faydalı ömrü boyunca dağıtır. Böylece, varlık değeri zamanla düşerken, mali tablolarda yıllık amortisman gideri olarak kaydedilir. Kısaca amortisman; bir varlığın kademeli tüketimini, eskimesini veya bozulmasını mali kayıtlardaki azalan değerini yansıtarak açıklar.
Amortisman hesaplama yöntemleri
Amortismanı hesaplamak için çeşitli yöntemler kullanılır. En yaygın olanlar; normal amortisman, azalan bakiyeler yöntemi ve fevkalade amortisman olarak sıralanır.
-Normal (Eşit tutarlı) amortisman: Bu yöntem, varlığın maliyetini faydalı ömrü boyunca eşit olarak dağıtır. Varlığın tahmini hurda değerinin (faydalı ömrünün sonundaki değeri) başlangıç maliyetinden çıkarılması ve sonucun yıl cinsinden faydalı ömrüne bölünmesi ile hesaplanır.
-Azalan bakiyeler yöntemi: Bu yöntem, bir varlığın ömrünün ilk yıllarında daha yüksek amortisman giderleri tayin eder ve bunları zaman içinde kademeli olarak azaltır. Varlığın net defter değerine sabit bir yüzde uygular.
-Fevkalade amortisman: Bu yöntem; sel, deprem gibi doğal afetlerden dolayı varlığın zarar görmesi durumunda kullanılır. İşletmeler, bu sayede varlıklarının belirli bir bölümünü amortize etme talebinde bulunurlar.
Finansal raporlamada amortismanın önemi
Amortisman, özellikle doğru ve anlamlı finansal raporlamalar oluşturma konusunda çok önemli bir rol oynar. Amortismanın bu alandaki temel görevlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Amortisman, uzun vadeli varlıkların maliyetlerini faydalı ömürleri boyunca elde ettikleri gelirlerle uyumlu hale getirmeye yardımcı olur. Muhasebede eşleştirme ilkesine göre giderlerin ilgili gelirlerle aynı dönemde muhasebeleştirilmesi gerekir. Şirketler, varlıkları amortismana tabi tutarak maliyetlerinin bir kısmını faydalı ömürleri boyunca dağıtarak muhasebeleştirme işlemine olanak tanır.
- Şirketler amortisman giderlerini kaydederek, bir varlığın cari değerinin bilançoda daha doğru bir şekilde temsil edilmesini sağlarlar. Böylece, varlıkların gerçek ekonomik değeri belirlenir ve finansal tablo kullanıcılarına şirketin mali durumu hakkında gerçekçi bir görüş sunulur.
-Amortisman, net gelirin hesaplanmasını doğrudan etkiler. Daha yüksek amortisman giderleri, kârlılık oranlarını ve diğer temel performans göstergelerini etkileyen net gelir rakamını düşürür. Amortisman nakit çıkışını içermeyen bir giderdir. Bununla birlikte, bir varlığın kullanım ömrü boyunca kullanım maliyetini temsil eder ve bir işletmenin gerçek kârlılığının belirlenmesine yardımcı olur.
- Amortisman şirketlerin, varlıkların faydalı ömürlerini ve beklenen yenileme maliyetlerini tahmin ederek gelecekteki sermaye harcamalarını planlamalarını sağlar. Ayrıca, yatırımların ekonomik uygulanabilirliğinin değerlendirilmesine, varlıkların ne zaman değiştirilmesi gerektiğinin belirlenmesine ve bu tür kararlarla ilgili nakit akışlarının tahmin edilmesine yardımcı olur.
Yatırım hususları
Yatırım açısından bakıldığında, varlıkların kârlılığını ve potansiyel yatırım getirisini değerlendirirken amortismanın anlaşılması çok önemlidir. Amortisman giderleri finansal performans, yatırım fırsatlarının uygulanabilirliğini değerlendirmeye yardımcı olan varlıkların getirisi (ROA) ve net bugünkü değer (NPV) gibi finansal oranları etkiler.
Bireyler ve işletmeler amortismanı hesaplamak ve açıklamak için kullanılan yöntemleri anlayarak, varlıkların azalan değerini doğru bir şekilde yansıtabilirler.