Pandemi ile birlikte turizm sektörü köklü bir değişim geçiriyor; dijital dönüşüm ve yeni seyahat trendleri sektörde ön plana çıkıyor. Özellikle bireysel ve doğaya dönük tatil tercihleri hızla artarken, kurumsal seyahatlerin azalması gibi yeni dinamikler seyahat alışkanlıklarını yeniden şekillendiriyor.
Bu bölümde, Setur’un turizm sektöründeki dijitalleşme yolculuğunu ve yeni nesil seyahat teknolojilerini konuşuyoruz. Setur Bilgi Teknolojileri AR-GE Direktörü Alphan Kimyonok, bireylerin pandemi ile değişen seyahat tercihleri, dijital dönüşüm projeleri ve akıllı seyahat öneri sistemleri gibi konularda detaylı bilgiler veriyor. Seyahat ve turizmdeki yeni trendleri öğrenmek için bu yayını kaçırmayın.
Cüneyt Toros: Yapı kredi ile Geleceği Konuşalım podcast kanalına hoş geldiniz. Yaşamımıza yön veren konuları konuştuğumuz kanalımızda bugün turizm sektörü ve pandemi ile sektördeki yeni trendler üzerine sohbet edeceğiz. Pandemi dönemi ile birlikte yaşanan kısıtlamalardan en fazla etkilenen sektörlerin başında hiç şüphe yok ki turizm geliyor.
Peki turizm sektörü tüm dünyayı saran salgın dönemine ne gibi yeni stratejilerle hazırlanıyor ve salgın sonrası dönemim için hangi stratejileri geliştiriyor? Seyahat teknolojilerinde yeni trendler neler? Seyahat eğilimlerimiz nasıl değişiyor? Bugün bütün bu soruları Setur Bilgi Teknolojileri AR-GE Direktörü Alphan Kimyonok'a soracağız. Alphan Bey yayınımıza hoş geldiniz.
Alphan Kimyonok: Hoş bulduk.
Pandemi ile birlikte değişen tatil tercihleri
Cüneyt Toros: Turizm sezonu geliyor yani peak season, high season nasıl ifade ediyorsak bu sene de geldi. Fakat yine pandemi riski ile karşı karşıyayız. Biraz pandemi ile beraber geçen yıl buldum bir örneğini yaşadık, ikinci yıla giriyoruz. Bireylerin değişen ya da sektörde değişen tatil tercihlerini öğrenmek istiyorum. Neler değişti sektörde ve bireylerin davranışı açısından?
Alphan Kimyonok: Bizim iki tane ana faaliyet kolumuz var turizm alanında. Birisi kurumsal seyahat, buna biraz sonra geleceğim. Diğeri de bireysel seyahat. Bireysel seyahat tarafında kişilerin eskiye nazaran, daha toplu olarak yer aldığı otel, tur gibi tercihler yerine doğaya ve daha bireysel etkinliklere yöneldiğini görüyoruz. Karavan gibi, tekne kiralama gibi daha bireysel ya da çok yakın çevreleriyle birlikte tatil yapabildikleri tercihleri yöneldiğini görüyoruz. Bu tercihler kalıcı bir şekilde değişir mi? Şu andan öngörmek çok zor ama çok ciddi anlamda bu yönde talep olduğunu ve bu yönde bir memnuniyet olduğunu gözlemliyoruz.
Pandeminin etkisi aslında bizde şöyle, tabii ki satışlarımız çok düştü pandemi döneminde. Ama şu anlamda bize çok moral verici oldu sektör olarak. Biz seyahat etmenin insanlar için nice behaviour bir alışkanlık olduğunu, keyif almak için olsa da olur, olmasa da olur bir alışkanlık olduğunu değerlendiriyorduk zaman zaman. Fakat pandemide şunu gördük, bu bir ihtiyaç, gerçek ihtiyaç ve bir nevi zorunluluk. Yemek yemek su içmek gibi. Bu anlamda bize moral verdi geleceğe dair. Pandeminin etkisi hafiflediği anda inanılmaz bir talep ve inanılmaz bir yoğunluk oluşuyor. Pandemi geçmediği durumda bile bu anlamda sektörün geleceği anlamında umutluyuz.
Kurumsal seyahate gelecek olursak bizim adımıza maalesef kalıcı olarak kurumsal seyahatin bir daha eskisi gibi olmayacağını en azından önümüzdeki orta vadede, üç beş yıllık vadede düşünüyoruz. Göstergeler de o yönde. Özellikle bu online toplantı ve online ziyaret edebilme gibi bu alışkanlıklar kalıcı olarak kazanıldı. Şirketlerde son derece büyük memnuniyet var bu yönde. Masrafların da kısılması, pandemiden etkilenmeyen şirketlerin kâr marjının inanılmaz oranda artması evden çalışmayla ve bu tip seyahatlerin kısılmasıyla birlikte. Bunun kalıcı olarak artık kurumsal seyahatin azaldığını, azalacağını ve bu kurumsal seyahatin toplantıların, fuarların bundan sonra son derece sınırlı olacağını ya da online olacağını, dijital olacağını öngörüyoruz. Orada alışkanlıklarda bir değişim dönüşümü bekliyoruz. O da şu kurumlar evden çalışmayla birlikte insanların birbirleri ile iletişimini sağlamak için ve kurum kültürünü yaygınlaştırmak için bu insanları bir araya getirmeye çalışacaklar çeşitli platformlarda. Bunun bir turizm aktivitesi haline geleceğini bekliyoruz. O yönde de talepler bugünden var.
Azalan kurumsal seyahatin sektöre etkisi
Cüneyt Toros: Yani birey olarak biz doğaya döndük özetle ve çok sınırlı sayıda insanlar, yani toplu tur mantığından artık uzaklaşıyoruz. İşin doğası geri kendimizi koruyoruz. Ama kurumsal taraf biraz önce söylediğiniz gibi biraz farklı. Orada alışkanlıklar temelli değişiyor. Şeklinde özetleyebiliriz cevabınızı. Peki siz buna nasıl ayak uyduruyorsunuz? Yani çok hızlı değişen, birden değişen ve öngörülemeyen bir değişim bu sizin sektörünüz açısından. Siz neler yaptınız?
Alphan Kimyonok: Evet. Aslında bu konuştuğumuz konuların tamamı bizim gündemimizdeydi pandemi öncesinde. Fakat biz bunları önümüzdeki 5 yıllık, 10 yıllık vadeler için hesaplıyorduk. Kurumsal sektörden azalacağını da tahmin ediyorduk. Bireylerin daha bireysel ve daha özelleşmiş talepleri olacağını da öngörmüştük. Bunlar bize çok büyük sürpriz değil ama biz bu kadar hızlı gerçekleşeceğini düşünmüyorduk. 2017 yılında sektör aslında büyük bir dijital dönüşüm başlattı, büyük bir çalışma başlattı. Nedir bunun kapsamı? Aslında bizim ürünlerimizi, aslında hiçbir ürün bizim değil, seyahat ürünlerini hızlı bir şekilde müşterinin önüne getireceğimiz platformları, alternatif platformları geliştirmeye, entegre olmaya, bunları bütünleştirmeye başlamıştık.
Buradaki amacımız da şu, aslında kişilerin gerek bizim hazırladığımız ön tanımlı paketler, gerekse de kendilerinin aslında seçimli olarak önden ayarlayabileceği turlar ve etkinlikleri çok çeşitli ürün gamının içinde oluşturabilmelerini sağlamaktı vizyonumuz. Ve tabi bunu da birçok Artificial Intelligence, yapay zekâları destekleyerek aslında kişilerin profiline göre belki de onları hiç uğraştırmadan onlara özel bir takım tur paketleri sunmak gibi bir vizyonumuz, hedefimiz vardı. Bu doğrultuda biz 2018 yılında AR-GE merkezi de olduk. AR-GE merkezi olarak da bu yönde birçok projemiz oluştu. Bunların birçoğu da uluslararası proje. Bunlardan da bahsediyor olurum ilerleyen sürede. Zaten dediğim gibi biz bu dönüşüme başlamıştık ama tabi ki bizim beklediğimizden çok daha hızlı oldu dönüşüm. Ne yaptık biz? Hiç işimiz olmadığı halde, geçtiğimiz yıl epey piyasa durmuş olduğu halde bilgi teknolojileri yatırımını hiç kısmadık, aksini arttırdık. Bu yöndeki değişmenin hızına ayak uydurmaya çalışıyoruz esneklikle ve alternatif çözümlerle birlikte.
Kişiselleştirilmiş tatil
Cüneyt Toros: Peki şunu sormak istiyorum. Biraz önce söylediniz, bireylerin seyahat alışkanlığı diye şu karavan örneğini verdiniz. Daha önce bu pandemi öncesi Setur için böyle bir hizmet ya da böyle bir hizmeti müşterinin önüne alternatif olmak, sunmak pek aslında sadece Setur için değil, sektörde böyle bir şey yoktu. Şu anda var mı? Yani insanlara böyle daha bireysel tatil imkanları sunuyor musunuz bu değişime uygun olarak?
Alphan Kimyonok: Şimdi Türkiye'de tabii karavan için de altyapı gerekir. Karavan parkları gerekiyor, karavanlar gerekiyor. Bizim kardeş firmamızın bu yönde çok büyük yatırımları oldu Otokoç. Karavanlar yaptırdı ve bunları kiralamaya başladı. Biz de bunları online siteden değil ama offline tarafta pozisyonluyoruz. Türkiye'nin daha uygun olduğu konu aslında denizlerde. Biz denizleri maalesef hiç etkin kullanmıyorduk ama ciddi potansiyelimiz var ve altyapısı karavana göre bir miktar daha. O yüzden daha hazır durumda ve daha kolay geliştirebilir durumda.
Yatta çok büyük bir patlama oldu. Orada biz hemen hızlıca aksiyon aldık. Hem online hem offline kanallardan satışa başladık. Butik Otel dediğimiz mesela bahçe içinde olan, orman içinde olan, doğa içinde olan bizim portföyümüzde çok daha az yer alan turizm otellerini hızlıca portföyümüze kattık. Onları müşterilerimize sunmaya başladık. Resort otellerde özellikle pandemi anlamında ciddi önlem alan, sağlık önlemi alan resort otellerin o belgelerini ön plana çıkartan, o belgelerini sorgulamaya zemin tanıyan bir altyapıya gittik. Müşterilerimiz hangi oteli pandemiye hazır olduğunu, hangi otelin bazısı sertifikaları alıp almadığını sorgulayabilir duruma geldi. Hızlıca aldığımız önlemler boldu kısa vadeli.
Pandemi ve yurt dışı seyahatleri
Cüneyt Toros: Yurt dışı turlarla ilgili sıkıntı var zaten. Yani bu hani sizle alakalı değil. O alanda da bayağı bir zarar oluştu anladığım kadarıyla. Öyle değil mi Alphan Bey?
Alphan Kimyonok: Yurt dışı turlar durdu. Zaten yok. Şu anda mümkün değil. Bu tarafı durdurduk. Ama biraz önce söylediğim konu ya geri dönecek olursak, bu yönde çok büyük bir talep patlaması olacağına varsaydığımız için yurt dışı turlarla ilgili şimdiden pandemi sonrasına doğru çok büyük bir rezervasyon ve şey yaptık. Yer alokasyonu, uçak alokasyonu vesaire yaptık. Çünkü yurt dışına da çıkışa yönelik, eğer çok büyük bir dönüş şoku yaşamazsak tekrar bir talep olacağını bekliyoruz.
Cüneyt Toros: Yani birazcık pandemide aşılama süreçleri da tabii dünya ile eş zamanlı olarak siz insanlar koştur koştur yurt dışına gidecektir diyorsunuz. Yani bu konuda bir talep öngörüyorsunuz patlama anlamında.
Alphan Kimyonok: Avrupa'daki bazı başkentlerde eylül ayına yer yok şu anda. Biz dahi yer ayıramıyoruz. O derece büyük bir arzu var. Avrupa'nın içinde de var. Tabii bunu çok böyle dikkate alan, çok hassas davranan ülkeler var. Hiç dikkate almayan, hiç umursamayan ülkeler de var. Mesela Ruslar hiç umursamıyor pandemiden olup olmamasına, hastalığı vesaireyi. İngilizler umursamıyor. Almanlar daha hassas. Ülke bazında çok farklılık gösteriyor konu. Rusların gerçekten umrunda değil. Pandemi yokmuş gibi davranıyorlar. Kapıyı açtığınız anda geliyorlar. Hasta da olsalar vazgeçmiyorlar gezmekten, seyahat etmekten. Onlar fiyat konusunda çok hassaslar. Sıcak denizlere inme imkânı var.
Yat talebi ve seyahat sektörü
Cüneyt Toros: Coğrafya kaderdir, lafı herhalde burada doğru. Soğuk ülkelerden daha sıcak ülkelere doğru her ne olursun gelmek istiyorlar. Peki kurumsal tarafa döneceğim ama biraz daha bu bilgisayar tarafta yat turizmiyle ilgili söylediniz. Karavan evet. Biraz bizde altyapısı çok olan tatil ya da dinlenme türü değil. Ama yat konusunda inanılmaz bir talep var. Bu talebi karşılayabiliyor mu sektör şu anda yoksa orada da artık arz talebi karşılayamayan noktaya geldi mi?
Alphan Kimyonok: Yok karşılayamıyor. Şöyle en son biz Marmaris'e ve Çeşme'ye gittiğimiz zaman yarış yatlarının hızlıca gezi teknolojilerinden dönüştürüldüğünü gördük. Yok çünkü. Biz denizci millet de değiliz. Karavandır, denizdir, butik otel de çok sınırlı. Bizim en büyük kasımız her şey dahil otelde resortlar. Bizim Türkiye'nin nasıl düştüğü kası oydu. En büyük darbeydi onlar yedi zaten. Ama bu aslında pandemi çok güzel, belki bazı fırsatlara vesile oldu. Hem karavan anlamında hem butik otel anlamında hem yatçılık anlamında çok büyük yatırımlar başladı. Oraya doğru büyük bir odak kayması başladı ve oranın bir müşteri kitlesi oluşmaya başladı. Bu çok önemli. Yani her mesela yatla her tatile giden memnun da olmuyor tabii. Ama bazıları da bunu keşfedip artık oranın kalıcı müşterisi haline geliyor. Ve bunu düzenle tekrar ettiklerini görüyoruz biz.
Pandemi ile gelen fırsatlar
Cüneyt Toros: Yani özetle pandemi birçok sektörde birçok şey değiştirdiği gibi iş yapma biçimlerini, bireylerin davranışlarını, turizm alışkanlıklarımızda da değişikliğe hızla yol açtı diyebiliyoruz bu aşamada. Yani bir de tabii biraz önce söylediğiniz biz her şey dahil sistemini çok eleştiren bir kesim de var. Yani bu şekilde ülkenin turizm gelirleri konusunda, kişi başına harcama konusunda eleştiriler çok geliyordu. Bunun değişmesi gerektiği söyleniyordu. Belki bu aşamada herhalde sadece yerli turist için değil ama ileride yabancı turistler için de farklı tatil imkanları sunan daha katma değeri yüksek belki hizmetler sunar hale gelebilir Türkiye.
Alphan Kimyonok: Ya biz onu bekliyoruz. Bunun bir fırsat olduğunu düşünüyoruz. Bir de şöyle fırsatlar var. Biz sıkıştıkça ülke içinde, yani bu pandemi tabii global bir sıkıntı ama biz ülke içinde sıkıştıkça aslında yurt dışına da ciddi anlamda açılımlarda bulunuyoruz. Ve aslında onların da benzer sıkıntılarla boğuşması nedeniyle pazar payı alma şansımız da oluyor onlardan karşılıklı.
En içeriden içeriye doğru, en içeriden dışarıya doğru piyasadaki taşlar da yerinden oynuyor açıkçası. Pandemiden alakasız olarak Thomas Cook biliyorsunuz bir dev olarak batmıştı geçtiğimiz yıllarda. Bu sene de pandemi kaynaklı olarak dünyanın en büyük Alman şeyi, TÜİ'nin sallandığını bazı yerlerden geri çekildiğini geri durduğunu görüyoruz. Bunlar fırsat tabii ki. Hem ürün alternatifini, bizim kendi kaslarımızı geliştirme anlamında yani biz her şey dahil dışında neler yapabiliriz de kafa patlatmak. Hem de uçuşlarda, yeni otellerde, yerleşimlerde, yurt dışına doğru ya da yurt içine doğru pazar alma konusunda da bize bir fırsat yarattığını söyleyebilirim.
Gelecekte seyahat sektörü
Cüneyt Toros: Anladığım kadarıyla tabii bu SETUR açısından da önemli bir fırsat. Dünyada yaşanan bu çalkantılar ve pandemi nedeniyle bazı büyük tur operatörlerinin zor durumda olması tabii ki her dönem için kendi içinde fırsat da beraberinde getiriyor. Şunu nasıl tanımlayabiliriz? Yani bütün bu gelişmeler için de SETUR gibi şirketlerin işte kurumsal taraftaki işlerin değişiyor olması, bireylerin davranış şekli değişiyor olmasıyla kendini evet SETUR başladı ama genel olarak sektörü 3-4 yıl içerisinde nasıl hizmetler verir halde göreceğiz? Yani dönüşüm ve değişimi nasıl olacak seyahat acentalarının?
Alphan Kimyonok: Mesela müsaade ederseniz birkaç tane projeden bahsetmek istiyoruz. Mesela biz akıllı öneri sistemi konusunda çalışıyoruz uzun zamandır. Bu akıllı öneri sistemi ne yapacak? Sizin profilinize ve arzunuza göre sizim uçtan uca bir seyahat planlamaya çalıştık.
Bu tabii ki nihai hedef. Bu aşama aşama ilerliyoruz şu anda. Örnek veriyorum. Deniz kıyısında tatil yapmak istiyorsunuz. Üç kişisiniz. Geçiminiz ortalama düzeyde. Uçağa binmeyi seviyorsunuz ya da sevmiyorsunuz gibi bir takım sizden bir dizi parametreyi alacak ya da sizi tanıyor olacak eğer eski müşteriyseniz. Siz dönemi belirlediğiniz anda size diyecek ki işte Alanya’da denize sıfır kumsalı olan şu oteli işte şu hava yoluyla şu saatte öneriyorum. Sizi de şu transfer aracıyla otele bırakacağız gibi sistem direkt size bunu önerecek. Ve bunu da en optimum fiyatla takip ediyor olacak. Ve size sürekli bu fiyatı da güncelleyerek bildirecek.
Buna paralel bir de dinamik fiyatlama projeniz var. Yani insanların artık oturup ekran başında saatlerce otel bakması, saatlerce uçuş bakması, araç kiralama ya da transfer bakması bunları birbiriyle kesiştirmeye çalışması yerine onların yerine bunu yapacak ve en iyi fiyat opsiyonuyla yapacak sistemler üzerine çalışıyoruz. Bunlar kolay değil. Şu anda hani bunu uçtan uca uygulayabilen dünyada işletmek var mı derseniz henüz yok. Çünkü arkada sonsuz opsiyon var. Hani bunu sonsuzu teorik olarak söylüyorum. Ve opsiyonlar sabit değil. Mesela siz şu anda bir uçak baktınız. Beş dakika sonra o uçağın varlık olmadığı. Yani o fiyat olabilir fiyatı değişebilir. Bu gibi çok büyük zorlukları var. Ama biz bu yönde bunların altında birçok eş zamanlı projeyi de başlattık. Üniversitelerle de iş birliği yaptık. Aslında sonuçları da almaya başladık. Hani bu konuda da ilerlemeye kararlıyız. Birkaç yıl içinde de bu bahsettiğimiz sonuca öneri sistemini geliştiriyor olacağız.
Mesela bunun altında virtual interlining denilen bir teknoloji var. Şimdi onun üzerinde çalışıyoruz. Nedir virtual interlining? Siz bugün buradan Londra'ya, buradan Amerika'ya, buradan Paris'e bir uçuş yapmak isterseniz, bu sistemler size normal hava yollarının, kayıtlı havayollarının, nedir Air France, British Airways, Turkish Airlines gibi hava yollarının aktarmalarını tanımlar. Hiçbir zamanınızda dönüp Pegasus'u, EasyJet'i ya da diğer low cost carrier'ları araya sokmaz. Çünkü onlar kayıtlı değildir. Biz şimdi yerel bütün bu hava alanlarıyla, hava yollarıyla entegre olup size en uygunu onları da katarak dinamik olarak sunmayı hedefliyoruz. Yani siz şimdi tıklayıp ben buradan Londra'ya gideceğim diyorsanız işte Bulgaristan'ın hava yolları ya da Atina'nın hava yolları, Yunanistan'ın hava yolları ya da İtalya'nın low cost carrier'ı uygun maliyette sizi bir yerden bir yere aktarabiliyorsa hepsini en optimum olarak sunacak bir sistem üzerinde çalışıyoruz. Mesela bu da ileride akıllı öneri sistemi için çok büyük input sağlayacak bir şey, bir yaşam. Bu tip çok fazla projemiz var.
Cüneyt Toros: Bunun arkasında bir algoritma, yapay zekâ sistemleri çalışıyor olacak anladığım kadarıyla, öyle değil mi? Yani bu artık dijitalleşmenin sizin sektörünüzde uyumlanmış hali diye anlıyorum.
Alphan Kimyonok: Tabii tabii. Ya şey de başlıyor bütün bunlar, biliyorsunuz makine öğrenmesi başlıyor, makine öğrenmeye başlıyor. Mesela şunu öğreniyor makine. Biz Cüneyt Bey'e buradan işte Roma'dan aktarmalı Paris öneriyor. Cüneyt Bey her zaman bu öneriyi reddediyor. Demek ki Roma'dan Paris'e aktarma yapmak çok akıllıca bir sistem değil diyor. Onu elimine ediyor. Bir kere bu data birikiyor. Örnek olarak söyledim. Ya da bazı petler, bazı hava yolları hiç tercih edilmiyor. Bunlar elimin ediyor işte. Mesela bizim vize almamız çok zor olan bir ülke vardır. Biz her biri temsil olarak öneriyoruzdur. Kimse kabul etmiyordur. Onlar düşüyor. Ama ondan sonra da gerçekten neural network denilen yapay zekâyla aslında bütün o olasılıkların hesaplandığı artı hani yeni petler katma, yeni öneriler geliştirme sisteminde yapay zekâda kullanılıyor olacak.
Bunun aslında akıllı öneri sisteminin en büyük faydası gelecekte. Hani bugün bizde AirBnb var, biliyorsunuz Fiber var. Aslında AirBnb ve Fiber nedir? Sizin kendi imkanlarınızı, kendi envanterinizi doğrudan müşteriye ulaştırabileceğiniz peer-to-peer sistem yaratıyor size. Bizim hayalimiz bu akıllı öneri ve bu besleme sistemle birlikte aslında kişilerin peer-to-peer bu hizmetleri de bu altyapı üzerinden verebiliyor olması. Örnek vereyim. Siz Paris'te bir öğrencisiniz. Ben Türkiye'den Paris'e gitmek isteyen biriyim ve orada lokal bir rehberi ihtiyacım var. Uçağı, oteli, o lokal rehberin de yönlendirmesinin tamamen birinin paketli, belki de o öğrencinin kendisinin ya da buradan turu düzenleyin. Doğrudan peer-to-peer tur şirketleriyle muhatap olmadan kendi organizasyonu değerlendirmesine olanak sağlayacak bir altyapı geliştirmenin ihtiması.
Cüneyt Toros: Yani bugün AirBnb, bu paylaşım ekonomisinin artık peer-to-peer sistemleri çok revaçta olduğu dönemde siz de onlarla rekabet edebilir, o alanda da rekabet edebilir bir pozisyona geleceksiniz.
Alphan Kimyonok: Evet, yan öğelerle birlikte tüm seyahat bileşenlerinin tamamını demeyelim ama büyük oranda bir kısmını sağlayarak işte ne bileyim şeylerle de entegre oluyoruz. Ticketmaster ile entegre oluyoruz. Oradaki etkinlikleri, oradaki başka yapılacak geziler, müze gezileri vesaireleri de işin içine katarak aslında toplam bir seyahat deneyimine peer-to-peer sağlayabilir miyiz? İşler kendileri bunu yönetebilir mi? Oralarda da odaklanıyoruz.
Seyahat sektöründe rekabet
Cüneyt Toros: Bu noktayı biraz açmak istiyorum. Özellikle bu AirBnb gibi artık peer-to-peer hizmetlerin dünyada oldukça kullanılır olması aslında size rakip bir alan yarattı, öyle değil mi Alphan Bey? Yani pandemiden önceki dönem başladı zaten bu. Buradaki rekabet nasıl olacak? Yani tur şirketleri ve bu tip şirketler rekabetinde neler göreceğiz ileride?
Alphan Kimyonok: Bu rekabet tabii ki çok büyük bir rekabet alanı açtı. Booking.com tam bu öyle bir sistem değil. Ama o da global ölçekte öyle büyük bir hale geldi. Sistemin içindeki her şeyi yutmaya başladı. Buradan, bu rekabetten çıkmanın yolu biraz önce bahsettiğim, dijital teknolojileri müşterilerin imkanına sunmak ve farklılaşmak. Yani ben bir otel konusunda birebir aynı hizmeti vererek Booking.com ile rekabet etmem çok zor. Ya da AirBnb gibi tekrar hani o fikir hiç yokmuş gibi evleri kiralamaya kalkmak hiçbir şey kazandırmaz bana. Farklı yaklaşımlar ve farklı denemeler yapıyoruz. Başka bir örnek vereyim Uzakdoğu ve Avrupa'yla ortak bir projenin liderliğini yapıyoruz. Avrupa Birliği destekli. Projenin adı ROP de Reputation on Blockchain for Tourism Industry. Nedir bu mesela? Diyoruz ki kişiden otelleri, restorantları, uçakları, transfer şirketlerini, araç kiralama şirketlerini değerlendiriyor. Fakat bu rating sistemleri aslında birilerine ait. Ve manipülasyonu açık. Biz diyoruz bunu blockchain sistemi üzerinde yapalım. Manipüle edilemesin. Ama tam tersten firmalar da bu kişileri de değerlendirebilsin. Ve adil bir değerlendirme olsun. Çünkü şunu fark ettik, otellerin de yakasını silktiği bazı müşteriler var. Mesela bazı isimleri gerçekten kara listelerine kaybetmişler. Rezervasyon yaptıramıyoruz onlara. Otele almak istemiyorlar. Sürekli huzursuzluk çıkartan ya da başka şeyler yapan arkadaşlar var. Mesela biz bu repütasyon projesinin sahipliğiyle farklı bir konum elde edebiliriz piyasada. Bu tip birçok fikri deniyoruz sürekli.
Mesela bizim başka bir faaliyet alanımız var. Hep turizmden konuşuyoruz. Duty Free iş forumumuz var. Duty Free tarafında da mesela aslında çok enteresan bir iş. Doğrudan rekabet yok. Sizin rakibiniz yok. Çünkü siz bir havaalanı ihalesi aldığınız zaman tek başınıza alırsınız. Ama kendinizle rekabet etmek zorundasınız. Çünkü oradaki insanlar sizin müşteriniz değil. Aslında onlar yolcu. Yolcuları siz müşteriye çevirmeye çalışıyorsunuz. O zaman da ilgi çekmeniz lazım. Tabii ki promosyonlar ve orada zaten Duty Free'nin doğası gereği uygun fiyatlı ürünler sunuyorsunuz ama bu dönemde artık o da yetmiyor. Neler koyuyoruz? Mesela dijital deneyim rayonları koyuyoruz. Akıllı aynalar var. Aynanın karşısına geçiyorsunuz. Size dokunduğunuz rujları dudağınızda gösteriyor mesela. Ya da makyaj malzemesinin direkt yüzünüze uyarlıyor. Ya da üzerinizde tuttuğunuz elbiseyi giydiriyor. Bu tip mesela dijital deneyim reyonları. Ürünlerle ilgili derinlemesine bilgi sağlayan QR kodlar. Şimdi onun üzerine çalışıyoruz. Özellikle şarap gibi, kaliteli riskler gibi ya da başka derinliği olan ürünlerde işte o QR kodu okuttuğunuz zaman ya da barkodu okuttuğunuz zaman size onun hikayesini anlatan, nereden geldiğini anlatan, içinde neler olduğunu anlatan sesleri, görsel materyaller hazırlıyoruz. Yani hiçbir alanda rakibiniz olmasa bile durma şansınız yok.
Pandemi ve normalleşme süreci tahminleri
Cüneyt Toros: Çok doğru. Yani artık müşteri deneyimi dediğimiz şey çok önemli hale geldi ve
katma değer istiyor. Yani müşteriler artık birbirine benzeyen hizmetler satın almak istemiyorlar. Bu her alanda böyle. Turizmde de böyle. Bu nedenle de rekabet yoğun bir sektör. Vallahi kolay değil. Açıkçası insanların özellikle yılda bir defa iki defa size uğradığını düşündüğünüz zaman tatmini yüksek hizmet almak istiyor o noktada da. Ve bunu sağlamak hiç de kolay değil gibi gözüküyor. En azından bu dijital çağda. Son olarak aslında süremizin sonuna geldik Alphan Bey. Biz şu anda sizin gördüğünüz, öngördüğünüz pandemiyle ilgili süreçte bir yumuşama bekliyor musunuz? Tabii ki resmi rakamlara bağlı siz bunu bilemeyebilirsiniz ama öngörüsü nedir? Yani sizin bu alanda yeniden yurt dışı uçuşların açılması yeniden tabi eskisi gibi olmasa da biraz normalleşmenin sağlamasını hangi vadede öngörüyorsunuz?
Alphan Kimyonok: Biz aşılamayla birlikte bu yılın ikinci yarısında aşamalı olarak bir yumuşama yılın sonuna doğru da ciddi anlamda bir gevşeme bekliyorduk. Aşılamayla ilgili Avrupa'da ve Türkiye'de yaşanan aksaklıklar canımızı çok sıktı. Avrupa'da da hepimiz netleşmiş bir takdim yok. Amerika, İsrail, İngiltere, Pasifik tarafları halletti, Uzakdoğu tarafı halletti. Fakat biz Avrupa ile birlikte bu işte pek başarılı olamadık bugüne kadar. Fakat aşı arzı da sürekli artıyor. Ama gerçek anlamda düzelmeyi de 2022 yılında itibaren bekliyoruz. Ama dediğim gibi temkinli olmak kaydıyla yılın ikinci yarısına yönelik beklentilerimiz yüksek bir şekilde sürüyor. Yani SETUR ile ilgili bir dipnot daha paylaşayım. Belki bunu çok erken paylaşıyorum ama ciddi anlamda global bir firma olma yönünde de kararlılığımızla hem turizm alanında hem de Duty Free alanında biraz önce bahsettiğimiz bu pandemiyi bir fırsata çevirmek istiyoruz bu anlamda. Batı Avrupa'da hem Duty Free operasyonları hem de turizm operasyonlarına girme konusunda şu anda çok büyük girişimlerimiz var ve kararlılığımız var.
Bunu da hani güzel haber olarak Türkiye'ye vereyim. Çünkü hem bize müşteri olarak birçok avantaj sağlayacak bizim oradaki girişimlerimiz. Hem de Türkiye adına yeni bir geliş kapısı oluşturacak.
Cüneyt Toros: Sonuçlarını ne zaman duyabiliriz belki Alpan Bey? Var mı bir vade bu konuda?
Alphan Kimyonok: Bu yıl sonuna kadar birkaç haber yani bir de değil birkaç haber gelebilir pozitif anlamda.
Cüneyt Toros: Çok güzel. Umuyorum çok da böylesi sıkıntılı demeyeyim ama yani gerçekten zor süreçlerden herkes fırsata çevirip ülke ekonomisine de daha fazla katkıda sağlayacak yeni girişimlerle çıkar. SETUR'un haberlerinde merakla bekliyoruz. Alphan Bey yayınımıza katıldığınız için çok teşekkür ediyorum. Bundan sonraki çalışmalarınızda da başarılar dilerim.
Alphan Kimyonok: Ben çok teşekkür ederim. Sağ olun çok keyifli oldu. Teşekkür ederim.
Cüneyt Toros: Sağ olun.