Orman yangınları milyonlarca dönümlük araziyi yüksek hızlarda yakabilir ve yoluna çıkan her şeyi yok edebilir. Alevler saatte 22 km hızla hareket eder ve ortalama hızda koşan bir insanı dakikalar içinde geçebilir. Son yıllarda ülkemizde gerçekleşen orman yangınları yangın mevsimlerinin daha da uzadığını ve yangınların daha da yıkıcı hale geldiğini gösteriyor.
Geçen yıl Ege kıyılarında Marmaris, Köyceğiz, Manavgat gibi ilçelerde ve özellikle Bodrum ve çevresinde birçok orman yangını çıktı. Bu yaz da benzer şekilde Muğla'nın Bördübet bölgesinde, Datça'da ve Çeşme'de orman yangınları yeniden alevlendi. Avrupa Orman Yangınları Bilgi Servisi Türkiye'de 2021 yılında 136 bin hektardan fazla alanın yandığını ve bunun tüm bir yıl için ortalamanın yaklaşık üç katı olduğunu bildirmişti.
Orman Yangınları Nasıl Başlar?
Çevre Koruma Ajansı tarafından doğal afetler olarak sınıflandırılmalarına rağmen orman yangınlarının sadece %10-15'i doğada kendiliğinden meydana geliyor. Diğer %85-90'ı gözetimsiz kamp, atılan sigaralar ve kundaklama dahil olmak üzere insanların neden olduğu olaylardan kaynaklanıyor.
Doğal olarak meydana gelen orman yangınları kuru havalarda ve kuraklıklarda kıvılcım sebebiyle başlayabiliyor. Bu koşullarda yeşil bitki örtüsü kuru ve yanıcı yakıta dönüşebiliyor. Kuvvetli rüzgarlar yangını hızla yayıyor ve artan sıcaklıklarda yanmayı teşvik ediyor. Dolayısıyla bitki örtüsü, sıcaklık ve rüzgar bir araya geldiğinde yangının çıkması için eksik olan tek şeyin ortalığı kasıp kavuracak bir kıvılcım, kundaklama, yanan bir kamp ateşi veya söndürülmemiş bir sigara olduğunu söyleyebiliriz.
Doğal ve insan kaynaklı bir orman yangının çıkması için üç koşulun mevcut olması gerekir. Yakıt, oksijen ve bir ısı kaynağı. İtfaiyeciler bu üç unsuru yangın üçgeni olarak adlandırıyor. Yakıt, ağaçlar, çimenler, çalılar hatta evler dahil olmak üzere bir yangına sebep olabilecek herhangi bir yanıcı malzemedir. Bir alanın yakıt yükü ne kadar büyük olursa, yangında o kadar yoğun olur.
Hava, ateşin yanmak için ihtiyaç duyduğu oksijeni sağlar. Yangın, şiddetli rüzgarla daha da alevlenebilir. Isı kaynakları kıvılcım çıkmasına sebep olur ve yakıtı tutuşacak yüksek sıcaklıklara ulaştırır. Yıldırım, yanan kamp ateşleri, sigaralar ve hatta güneş bile kıvılcım çıkarmaya yetecek kadar ısı sağlayabilir.
Nasıl durdurulurlar?
İtfaiyeciler yangın üçgeninin temellerinden bir veya daha fazlasını denklem dışında bırakarak alevlerle savaşırlar. Geleneksel yöntemlerden biri mevcut yangınları su ile söndürmektir. Bazen de itfaiyeciler bir yangının etrafındaki araziyi bitki örtüsünden arındırır ve sonunda yakıttan mahrum bırakır.
Ayrıca bir orman yangınını durdurmak için, kontrollü yakma gibi yöntemleri de kullanabilirler. Bu yöntem, ateşe ateşle karşılık vermeyi içerir. Öngörülen ve kontrollü bir biçimde başlatılan bu yangınlar, ormandaki çalıları ve çöpleri ortadan kaldırarak şiddetli bir orman yangını oluşturacak yakıtın var olmasına engeller.
Orman yangınında ne yapılmalı?
Orman yangınları önlerine çıkan her şeyi mahveder. Durdurulmaları zor olsa da orman yangınlarından önce, yangınlar sırasında ve sonrasında zararı azaltmak için atılabilecek bir çok adım var.
Yangın öncesinde
Bir orman yangının bölgenize doğru yayıldığını biliyorsanız, yapılacak en iyi şey oradan hemen ayrılmaktır. Yangına meyilli bir bölgede yaşıyorsanız, bir eylem planına önceden hazırlanmak en iyisidir. Aklınızda mutlaka bir tahliye planı olsun ve yanınızda yangın mevsimi boyunca içinde acil durum malzemeleri bulunan bir çanta bulundurun.
Çalıları ve yabani otları mülkünüzde, özellikle de evinizin çevresinde budanmış halde tutun. Yangını önlemek için tüm kapıları ve pencereleri kapatın. Lavabo ve varsa küveti suyla doldurun. Doğal gaz kaynaklarını kapatın. Yangın yaklaşırken dışarı çıkamıyorsanız 112'yi arayın. Ardından duman ve partikül solumanızı azaltmaya yardımcı olması için bir maske takın.
Yangın sırasında ve sonrasında
Hala ayrılmak için vaktiniz varsa ayrılın. Acil durum uyarılarını dinleyin. Size talimat verilene kadar geri dönmeyin. Bölgeden su içmeden önce yetkilileri dinleyin. Sıcak, dumanlı ve kömürleşmiş maddelerden kaçının. Arkadaşlarınıza ve ailenize kısa mesaj gönderin. Ancak aramayın. Hatlar meşgul olabilir. Toz maskesi takın. Ağaçlar ve koruyucu bitki örtüsü zarar gördüğünde bir süre sonra gevşek toprak açığa çıkabileceğinden sel riskine karşı dikkatli olun.