Yüksek dağlar, karada gökyüzüne kadar uzanıyor ve bu dağların yamaçları bulutlarla kaplı. Okyanuslarda ise en yüksek zirveler su yüzeyine doğru uzanıyor ve üzerlerinde zengin bir ekosistemi barındırıyor. Bu yazımızda deniz dağlarının gizli dünyasını keşfediyoruz!
Karada, henüz tırmanılmamış bir dağ bulmakta zorlanırsınız. Buna karşılık, derin denizde keşfedilmemiş binlerce zirve var. Deniz dağları; uçurumlar ve binlerce metre yükselen zirvelere sahip, aktif veya hareketsiz olan batık volkanlardır. Bu gizli dağlar, gezegende en az bilinen, ancak en bol bulunan jeolojik yapılardandır. Dünyanın tropik yağmur ormanlarına rakip olacak kadar büyük bir alanı kapsayan bir yaşam alanı oluştururlar. Bilim insanları deniz dağları hakkında daha fazla şey öğrendikçe, bu muhteşem deniz dağı manzaralarının tüm okyanuslarda çok önemli bir rol oynayan zengin yaşam vahaları olduğu daha da netleşiyor.
Şu anda, dünyadaki deniz dağlarının net bir sayısı yok çünkü onları bulmak ve tanımlamak kolay değil. Fakat tahminler, zirvesi 1500 metrenin üzerinde olan 30.000 ila 100.000'den fazla deniz dağı olduğunu gösteriyor. En büyük deniz dağlarına örnek verecek olursak, bunlardan biri Kaliforniya sahilindeki Davidson Seamount'tur. Davidson Seamount, 42 km uzunluğunda, 8 km genişliğinde ve 2.280 m yüksekliğindedir.
Bilim insanları, deniz dağlarından şimdiye kadar sadece birkaç yüz tanesini inceledi. Bu deniz dağlarını keşfederken, genellikle yüzlerce hatta binlerce yıl yaşayan renkli, çalı benzeri altın ve siyah mercan kolonileri de dahil olmak üzere bu farklı ekosisteme ait sünger ve mercan ormanlarıyla karşılaştılar. Derinlerde yaşayan mercan türlerinin sayısı, tropikal sığlıklardaki akrabalarından fazla ve her incelemede yeni türler keşfedilmeye devam ediyor. Örneğin Galapagos Deniz Koruma Alanı'na yakın zamanda yapılan bir keşif, daha önce keşfedilmemiş üç deniz dağında büyüyen düzinelerce yeni mercan ve sünger türünü ortaya çıkardı.
Derin deniz dağlarındaki incelemeler
Çamurla kaplı derin deniz tabanında, deniz dağlarının kayalık kısımları, mercan ve sünger larvalarının yerleşip büyümesi için bir alan sağlıyor. Mercanlar ve süngerler de daha sonra diğer hayvanlar için bir yaşam alanı sunuyor; köpek balıklarının yumurtalarını mercan dallarının arasına bırakması gibi...
Deniz dağı kaşiflerinin gerçekleştirdiği dalışlar, genellikle uzaktan kumandalı su altı araçları kullanılarak uzaktan gerçekleştiriliyor. Kabaca bir araba büyüklüğündeki bu derin dalış robotları, bir gemiden konuşlandırılıyor. Yüksek çözünürlüklü kameralar ve robotik kollarla donatılmış bu araçlar bilim insanlarının derinliklerdeki gözleri ve elleri haline geliyor. Deniz dağları araştırmaları genellikle önceden belirlenmiş enine çizgiler boyunca, daha sonra ayrıntılı olarak incelenebilecek habitat bantlarını filme alarak ve fotoğraflayarak tabandan zirveye kadar gerçekleştiriliyor.
Bilim insanları deniz dağlarını; habitatları incelemenin ve yeni türler aramanın yanı sıra, yeni ilaçlara ilham verebilecek yeni molekülleri keşfetmek için de ziyaret ediyor. Bilim insanları mercanlardan ve süngerlerden doku örnekleri alıyor, daha sonra hayvanlar tarafından üretilen molekülleri ve içlerinde yaşayan mikropları izole edip analiz ediyorlar.
Bilim insanları hala deniz dağlarını araştırırken, balıkçılık endüstrisi onlarca yıldır bundan faydalanıyordu. Yüzeye birkaç yüz metre mesafedeki sığ deniz dağlarında, trol tekneleri, yumurtlamak için deniz dağlarına gelen türler de dahil olmak üzere balık kümelerini hedef alıyordu. Trol teknelerinin yasaklanmasından yıllar sonra bile birçok deniz dağının üzerindeki hassas ekosistem hala tam olarak iyileşebilmiş değil. Habitatın temelini uzun ömürlü ve yavaş büyüyen türler oluşturuyor. Bu nedenle yok edilmeleri çok hızlı ve geri gelmeleri oldukça yavaş oluyor.
Bu arada Birleşmiş Milletler'de açık denizlerdeki deniz dağlarını korumak adına yeni bir küresel okyanus anlaşması için müzakereler devam ediyor. Korumanın yalnızca yerleşik balıklara, sünger ve mercan ekosistemlerine değil aynı zamanda deniz dağlarına gelen çok sayıda göçmen hayvana da fayda sağlayacağı düşünülüyor.