Sürdürülebilirlik, genellikle gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama kabiliyetinden ödün vermeden kendi ihtiyaçlarımızı karşılamak olarak tanımlanır. Kaynakların sınırlı olduğunun bilinmesi esastır. Ayrıca kaynakların kullanılma biçimlerinin uzun vadeli sonuçlarının da akıllıca değerlendirilmesi gerekir.
Sürdürülebilirliğin kriterleri nelerdir? Kaça ayrılır?
WEF’in 2020 yılında yayınladığı “Paydaş Kapitalizminin Ölçülmesi: Sürdürülebilir Değer Yaratımının Ortak Metriklerine ve Tutarlı Raporlanmasına Doğru” raporu olmak üzere farklı inisiyatif ve çerçevelerin kriter setleri taranarak elde edilen kriterler Yönetişim, Dünya, İnsan ve Refah olmak üzere 4'e ayrılır.
-Yönetişim
Yönetişim hem finansal hem de toplumsal performansı uyumlu hale getirip yönlendirerek ve hesap verebilirliği sağlayarak uzun vadeli değer elde etmenin temelidir. Yönetişim standartları, bir kuruluşun doğru ve şeffaf yöntemler kullanmasını, lider seçerken bütünlük ve çeşitliliği gözetmesini ve paydaşlara karşı sorumlu olmasını sağlar.
İyi bir yönetişim, sürdürülebilir kalkınma programlarının uygulanmasının anahtarı, kurumların yasal, şeffaf, demokratik ve etkin bir yönetişime sahip olmasının önkoşuludur.
-Dünya
Gıda zincirine karışan kimyasallar, biyoçeşitliliğin kaybı, toprak, hava ve sudaki kirlilik insanlık için ciddi birer tehdit oluşturur. Sürdürülebilirlik kriterleri ise karşılaşılabilecek çevresel risklerin ve bu risklerin nasıl yönetildiğinin değerlendirilmesine yardımcı olur.
İş dünyasında ise iş sürekliliğini sağlamak için çevreye olan tüm etkilerin kusursuz bir şekilde yönetilmesi gerekir çünkü tüm bu etkiler önemli toplumsal zararlara neden olabilir. Bu olumsuz etkileri azaltmak için bilime dayalı hedefler ve net planların yanı sıra değer zinciri düzeyinde önemli çevresel etkiler hakkında raporlama için net iş süreçlerinin olması çok kritiktir.
-İnsan
Bu kriter toplumdaki insan sermayesini korumayı ve geliştirmeyi amaçlar. Sağlık ve eğitim sistemlerine yapılan yatırımlar, hizmetlere erişim, beslenme, bilgi ve beceriler bu çatı altında toplanır. İş bağlamında ise bir kuruluş kendisini toplumun bir üyesi olarak görmeli ve insan sermayesine saygı duyan iş değerlerini teşvik etmelidir.
-Refah
Tüm insanların müreffeh ve tatmin edici bir yaşam sürmesini, ekonomik, sosyal ve teknolojik ilerlemenin doğayla uyum içinde olmasını sağlamak olarak açıklanan refah kriteri, BM’nin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma gündeminde de kritik öneme sahip bir alan olarak tanımlanıyor.
İnsanlar ve ekonomiler gelişirken bu gelişim şoklara dayanabilecek, iyi bir yaşam kalitesi sağlayacak ve gezegenin sınırlarını aşmaktan kaçınacak şekilde yapılmalıdır. Örneğin şirket çalışanları iyi eğitimli, çeşitli ve finansal olarak güvenli olduklarında daha iyi performans gösterirler. Dolayısıyla refahın bir kriter olarak bu sürece dahil edilmesi müreffeh toplumların önemini, işletmelerin de ekonomik büyümeyi beslemedeki rolünü vurgular.
Sürdürülebilirlik amaçları nelerdir?
2015 yılında tüm Birleşmiş Milletler Üye Devletleri tarafından kabul edilen 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi, şimdi ve gelecekte insanlar ve gezegen için barış ve refah için ortak bir plan sunuyor. Bu planın temelinde ise gelişmiş ve gelişmekte olan tüm ülkeler tarafından küresel bir ortaklık içinde acil eylem çağrısı olan 17 Sürdürülebilir Kalkınma Amacı (SKA) yatıyor. Bu amaçlar bir alandaki eylemin diğer alanlardaki sonuçları etkileyeceğini ve kalkınmanın sosyal, ekonomik ve çevresel sürdürülebilirliği dengelemesi gerektiğini kabul ediyor.
Amaç 1: Yoksulluğa Son
Amaç 2: Açlığa Son
Amaç 3: Sağlık ve Kaliteli Yaşam
Amaç 4: Nitelikli Eğitim
Amaç 5: Toplumsal Cinsiyet Eşitliği
Amaç 6: Temiz Su ve Sanitasyon
Amaç 7: Erişilebilir ve Temiz Enerji
Amaç 8: İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme
Amaç 9: Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı
Amaç 10: Eşitsizliklerin Azaltılması
Amaç 11: Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar
Amaç 12: Sorumlu Üretim ve Tüketim
Amaç 13: İklim Eylemi
Amaç 14: Sudaki Yaşam
Amaç 15: Karasal Yaşam
Amaç 16: Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar
Amaç 17: Amaçlar için Ortaklıklar
Sürdürülebilirlik kavramı günümüz dünyasında neden önemlidir?
İnsanlar, doğayı korumadan veya ona hiçbir şey geri vermeden sadece kaynakları tüketiyor veya kirletiyor. Bugün her yerde çöp yığınları var. Tüm bunlar ilerlememize ve kolektif bilincimize engel oluyor. Sık sık meydana gelen orman yangınları veya balık ölümleri gibi olaylarla yüzleştikten sonra, pek çok kişi satın aldığı her şeyin ve günlük olarak ürettiği atıkların farkına varmaya başladı ve organik yaşam tarzlarına yöneldi. Bu konuda farkındalık geliştirenler bugün sürdürülebilir olmanın değerini anlıyor.
Küresel ısınmadaki ani yükselişi gördükten sonra karbon emisyonu, artan kirlilik, artan nüfus, sürdürülebilirlik kavramının önemi gün geçtikçe önemli hale getiriyor. Sürdürülebilirlik ultra modern yaşam tarzından ödün vermeden hayatın her alanına getirilebilir; tek yapılması gereken daha iyi seçimler yapmak.
Sürdürülebilirlik için neler yapılabilir?
İklim değişikliği, kuraklık, eşitsizlik ve açlık gibi insanlığın karşı karşıya olduğu sorunların çoğu, ancak küresel düzeyde ve sürdürülebilir kalkınmayı teşvik ederek çözülebilir. Birleşmiş Milletler, yeni sürdürülebilir kalkınma yol haritasının bir parçası olarak gezegeni korumak ve tüm insanların refahını garanti etmek için bir eylem çağrısı olan Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nı içeren 2030 Gündemini onayladı. Bu ortak hedefler dünyadaki bireylerin, işletmelerin, idarelerin ve ülkelerin aktif katılımını gerektiriyor. Peki, sürdürülebilirlik için Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları gözetilerek neler yapılabilir?
-İşletmeler su israfı konusunda ilk sıralarda yer alıyor olabilirler, bu nedenle su tasarrufunda öncülük ederlerse, farkındalık üzerinde büyük bir etki yaratabilirler. Temiz su, sanitasyon ve hijyen taahhüdünde bulunarak SKA 6-Temiz Su ve Sanitasyon’u destekleyebilirler.
-Çoğu insan, yetişkin yaşamlarının yaklaşık üçte birini bir işyeri ortamında geçirir dolayısıyla insanların sağlıklarını korumaya elverişli bir işyerine sahip olmalarını sağlamak esastır. Bu nedenle işletmeler, SKA 3-Sağlık ve Kaliteli Yaşam ve SKA 8-İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme için çeşitli eğitimler verebilir ve spor programlarını kurumlarına entegre edebilirler.
-İşletmeler genelde uzun bir tedarik zincirinin son noktasıdır. Tüm aşamaların insan ve işçi haklarını desteklediğinden, sürdürülebilir çevre uygulamalarını teşvik edip benimsediğinden ve her türlü yolsuzluğa karşı çıktığından emin olmak için tedarik zincirleri yukarıdan aşağıya gözden geçirilmelidir.
-Her yıl daha fazla insan kentsel alanlara toplanıyor. Dolayısıyla şehirlerin sürdürülebilirliği insanlığın geleceği için hayati önem taşıyor. Büyük enerji tüketicileri olan işletmeler, SDG 11-Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar konusunda güneş, rüzgâr ve biyoyakıt gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yatırım yaparak sürdürülebilirliğe katkıda bulunabilirler.
-Tek kullanımlık plastik poşetlerin, plastik şişelerin ve diğer kapların kullanımı Dünyamız üzerinde büyük bir baskı oluşturuyor. Ticari faaliyetlerden kaynaklanan plastik atık miktarını azaltmak için herkes üzerinize düşeni yaparak SKA 13-İklim Eylemi ve SKH 14-Sudaki Yaşam’ı destekleyebilir.
-SKA 2-Açlığa Son, muhtaç insanlara yardımcı olarak dünyayı değiştirmenin bir yolunu gösteriyor. Konuyla ilgili yardım faaliyetlerinde gönüllü olmak büyük bir etki yaratabilir.
-Ayın Çalışanı ödülleri, genellikle en çok satış yapan veya en üretken çalışanlara, yani şirkete en fazla parayı getiren çalışanlara verilir. SKA 12-Sorumlu Üretim ve Tüketim’i desteklemek için en çok satış yapan çalışanlar yerine çevreye daha duyarlı ekip üyeleri ödüllendirilebilir.
Türkiye'de ve dünyada sürdürülebilirlik örnekleri nelerdir?
Yeşil alanlar, kentsel alanlarda hava kalitesini iyileştirerek, yeraltı suyu kaynaklarını yeniden doldurarak, hava sıcaklığını düşürerek ve akarsuları kirli akıştan korumaya yardımcı olarak sürdürülebilirlik açısından da gerçek bir değer sağlıyor. New York City'deki Central Park en büyük sürdürülebilir kalkınma örneklerinden biridir.
Amerika’dan başka bir örnek ise merkezi Nebraska, Omaha'da bulunan ICF Fox Blocks. Bu şirket çevre dostu yöntemleri ve malzemeleri ile yeni bir kapı aralıyor. İnşaat demiri ile güçlendirilmiş içi boş beton bloklar, kasırga ve hortum gibi aşırı hava koşulları karşısında çok daha üstün güç ve dayanıklılık sağlıyor. İnşa etmek için ise düşük düzeyde enerji gerektiriyor.
Geçtiğimiz yıllarda ürün tasarımı öğrencisi Ari Jónsson, biyolojik olarak parçalanabilen bir şişe oluşturmak için su yosunlarından elde edilen bir çeşit jelatin olan Agar’ı kullandı. Agar’ın jelatinimsi kıvamı onu esnek kılarak, kalıplara döküldüğünde şekillenmesini sağlıyor. Agar yapısal özelliklerini korumak için suya ihtiyaç duyuyor, dolayısıyla su olmadığında dağılıyor.
Ülkemizde ise Ottan Studio, meyve sebze kabukları ve dökülen yapraklar gibi organik atıklardan sürdürülebilir üretim yöntemleriyle ileri dönüştürülmüş, estetik ve kaliteli ürünler tasarlıyor, geliştiriyor ve üretiyor. Kaynak tüketimi ve iklim kriziyle mücadele etmek amacıyla geliştirilen Ottan Malzemeler bardak altlıklarından lambaya birçok sürdürülebilir ürüne sahip.
Cittaslow, ülkemizde son zamanlarda sürdürülebilirliğe verilecek en iddialı örnekler arasında yer alıyor. İtalya’da başlayan ve ülkemizde de üye belediyeleri olan Cittaslow, insanların birbirleriyle iletişim kurabilecekleri, sosyalleşebilecekleri, kendine yeten, sürdürülebilir, el sanatlarına, doğasına, gelenek ve göreneklerine sahip çıkan ama aynı zamanda alt yapı sorunları olmayan, yenilenebilir enerji kaynakları kullanan, teknolojinin kolaylıklarından yararlanan, kentlerin gerçekçi bir alternatif olacağı hedeflerini ortaya koyan uluslararası bir kentler ağı olarak tanımlanıyor.