Su kirliliği nehirler, göller, okyanuslar ve yeraltı suları gibi su kütlelerinin endüstriyel ve tarımsal atıklarla kirlenmesi olarak tanımlanır. Her çeşit su kirliliği, kirliliğin bulunduğu havzanın çevresinde veya içinde yaşayan canlılara zarar verdiği gibi, farklı türlerin ve biyolojik toplulukların yok olmasına ortam hazırlar. Bir kez gerçekleştiğinde, su kirliliğinin etkileri yıllar boyu hissedilebilir. Bu yazımızda su kirliliğinin sebepleri ve etkilerini mercek altına alıyoruz.
Su kirliliğinin sebepleri
Endüstriyel atıklar: Su kirliliğinin en önemli sebeplerinden biri, sanayi kaynaklı atıkların su kütlelerine karışmasıyla oluşan kirliliktir. Fabrikalar üretim sürecinde oluşan kimyasalları ve civa, kurşun, arsenik gibi ağır metalleri yeterli arıtma sürecine sokmadan nehirlere bırakabilir. Bazı endüstriyel tesisler, kullanıldıktan sonra aşırı ısınmış suyu doğal su kaynaklarına geri bırakabilir. Bu, termal kirlilik olarak bilinir ve su sıcaklığının artışına sebep olarak su canlıları için tehlike oluşturur. Petrol rafinerilerinde yaşanan kaza ve arızalar kaynaklı petrol sızıntıları su kirliliğinin birincil sebepleri arasında yer alır. Buna ek olarak,madencilik faaliyetleri de asitler ve ağır metaller dahil olmak üzere zararlı maddelerin su kaynaklarına salınmasına yol açabilir.
Kanalizasyon ve atık su: Özellikle kentsel alanlardan gelen arıtılmamış veya kötü arıtılmış kanalizasyon, deterjanlar, yağlar ve insan kaynaklı patojenleri su kaynaklarına taşıyarak, su kütlelerinin bakteri ve virüslerce kirlenmesine sebep olabilir. Kanalizasyon yoluyla endüstriyel atıklar da suya karışabilir.
Tarımsal kirleticiler: Tarımsal faaliyetlerde kullanılan gübreler, pestisitler ve herbisitler, yağmur sularıyla yıkanarak nehirlere ve göllere taşınabilir ve burada besin kirliliği oluşturarak zararlı alg çoğalmalarını tetikleyebilir.
Plastik ve mikroplastik kirliliği: Plastik üretim tesislerinden ya da geri dönüştürülmemiş plastik ambalajların doğada kontrolsüz birikiminden kaynaklanan plastik atıklar, okyanuslar ve diğer su kütlelerine ulaşabilir. Bu plastikler zamanla mikroplastiklere dönüşerek su canlıları tarafından yutulabilir ve gıda zincirine girebilir.
İklim krizi: İklim krizi kaynaklı değişimler, daha yoğun yağışlara ve sellere neden olarak su kirliliğini artırır, bu da yüzey akışını ve kanalizasyon taşma olasılığını yükseltir.
Su kirliliğinin etkileri
-Sağlık tehlikeleri: Kirlenmiş suyun tüketimi, insan sağlığı için çok tehlikelidir. Kolera ve tifo gibi hastalıklar, kirli içme suyu tüketimi sonucunda ortaya çıkabilir. Bu hastalıklar ciddi ishal, dehidrasyon ve bazı durumlarda ölüme yol açabilir. Kirli suyla temas, cilt enfeksiyonlarına, egzama ve diğer cilt rahatsızlıklarına neden olabilir. Endüstriyel, kimyasal atıklarla kirlenmiş suyun tüketilmesi, uzun vadede organ hasarına, kansere ve sinir sistemi bozukluklarına sebebiyet verebilir.
-Ekosistemlere yönelik tehlikeler: Su kirliliği, su ekosistemlerinde ciddi hasara neden olarak biyolojik çeşitliliğin azalmasına, besin zincirlerinde değişikliklere ve su canlılarının ölümüne yol açabilir. Kirleticiler suyun pH dengesini bozduğunda, nehirlerdeki balıklar ve diğer su canlıları ciddi risk altına girer. Bu suyun tarım sulaması veya içme suyu olarak kullanılması insan sağlığını da tehlikeye atabilir. Ayrıca, tarımsal atıklardan kaynaklanan besin kirliliği sucul ortamlarda zararlı alg patlamalarını tetikleyerek, oksijen seviyelerinin düşmesine ve ciddi çevresel sorunlara neden olabilir. Bütün bunlar gıda kaynaklarını etkileyerek besin kıtlığına ve ciddi ekonomik kayıplara yol açan etkilerdir.
-Biyobirikim: Zararlı kimyasallar suda yaşayan organizmaların vücutlarında birikebilir ve sonunda insanın besin zincirine girebilir. Örneğin; balıklarda biriken mikroplastikler, deniz ürünleri tüketimiyle insan vücudunu etkiler. Benzer şekilde, sanayi kaynaklı ağır metal atıkların suyu kirletmesi sonucu, su ekosistemlerinde biyolojik birikim gerçekleşir ve bu atıklar besin zincirinde yukarı doğru hareket ederek insanlarda sağlık sorunlarına yol açabilir.
-Ötrofikasyon: Zararlı alg çoğalmaları ötröfikasyon olarak bilinir ve su kütlelerinde oksijenin tükenmesine yol açarak su yaşamını tehdit eder.
Su kirliliği, gerekli önlemler alınmazsa insanlığın karşılaştığı en büyük problemlerden biri olma potansiyeline sahiptir. Su kirliliğinin bütün boyutlarıyla ele alınması, sürdürülebilir uygulamaların standartlaşması ve kamuoyunun bilinçlendirilmesi bu sorunla mücadelede önde gelen ihtiyaçlar arasındadır.