Günümüzde teknolojinin çok hızlı ilerlemesi ve kısa aralıklarla, sahip olduğumuz teknolojik ürünlerin yeni modellerinin çıkması, kullanım ömürlerinin de azalmasına neden oluyor. Hal böyle olunca, karşımıza “elektronik atık” yani “e-atık kavramı” çıkıyor. Peki, nedir bu e-atık?
E-Atık nedir?
Elektronik atık yani e-atık terimi; kullanım ömrünü tamamlayarak çalışmayan ya da kullanıcısı tarafından artık kullanılmak istenmeyen tüm elektronik cihazları tanımlamak için kullanılıyor. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar (AEEE) da denilen bu cihazların büyük çoğunluğunu; bilgisayarlar, televizyonlar, cep telefonları, faks makineleri, yazıcılar, CD çalarlar, çamaşır/bulaşık makinesi gibi elektronik eşyalar oluşturuyor.
Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre elektrikli ve elektronik eşya kapsamına giren cihazlar aşağıdaki gibi kategorilendiriliyor:
-Küçük ev aletleri (tost makinesi, elektrikli süpürge vb.)
-Bilişim ve telekomünikasyon ekipmanları (bilgisayarlar, telefonlar vb.)
-Tüketici ekipmanları (video kameralar, müzik enstrümanları vb.)
-Aydınlatma ekipmanları (tasarruflu ampuller, floresan vb.)
-Elektrikli ve elektronik aletler (büyük ve sabit sanayi aletleri haricindeki matkaplar, testereler vb.)
-Oyuncaklar, eğlence ve spor aletleri (video oyunları, jetonlu makineler vb.)
-İzleme ve kontrol aletleri (ısı ayarlayıcılar, termostatlar vb.)
-Otomatlar (para ve içecek otomatları vb.)
Elektronik atık dönüşümü neden önemlidir?
Zehirli olan kobalt, baryum, cıva gibi 1000’den fazla zararlı madde içeren elektronik atıklar, düzgün bir şekilde yok edilip kontrol altına alınmadığında insan sağlığına ve çevreye ciddi zararlar veriyor. Elma kabuğu gibi organik atık olan atıklar doğada kolayca çözünebilirken, elektronik atıklar doğada aynı kolaylıkla çözünemiyorlar ve uzun yıllar çözünmeden doğada kalıyorlar. Dolayısıyla elektronik atıklara, sıradan çöp muamelesi yapmamak gerekiyor. Elektronik atıklar, dünyayı yaşanabilir kılan “çevre ve insan sağlığı, doğal kaynaklar, ekonomi” gibi kavramlara büyük zararlar veriyorlar.
Elektronik atık dönüşümü yapılmasının faydaları nelerdir?
-Ömrünü tamamlamış elektronik eşyalardaki değerli malzemeler geri kazanılarak yeni ürünlerde kullanılır; böylece enerji tasarrufu sağlanmış olur.
-Atıklardaki cıva, kurşun gibi zehirli maddelerin çevreye zarar vermeden dönüştürülmesiyle doğal kaynaklar korunur, çevre kirliliğinin önüne geçilerek doğal kaynaklara verilen zarar en aza indirilir.
-Verimli toprakların atıklarla dolmasının önüne geçilerek atık alanlarına olan ihtiyaç azaltılır.
-Gelecek için sürdürülebilir şehir ve yaşam alanları oluşturulur.
-Sıfır atık kavramına daha çok yaklaşılır.
-Büyüyen bir sektör olan e-atık geri dönüşümü, yeni iş imkanları sağlar.
E-Atık dönüşümü için neler yapabilirsiniz?
Elektronik atıkların uygunsuz şekilde imha edilmesi, çevreye geri dönüşü mümkün olmayan zararlar verebileceğinden, bu atıkların doğru yöntemlerle toplanıp geri dönüştürülmesi büyük önem kazanıyor. Bu konuda bireysel olarak dikkat edebileceğiniz bazı noktalar bulunuyor:
-Elektronik atık probleminin çözülmesinde en önemli adımın “eğitim” olduğunu söyleyebiliriz. Bu konuda bilinçlenip doğru çabayı göstererek doğru geri dönüşümü sağlamak konusunda adımlar atabilirsiniz.
-Elektronik atıkların çöp olmadığını hatırlayıp diğer atıklardan ayrı tutarak elektronik atık kutularına atabilir; ayrı bir torbada tutarak belediyelerin atık merkezlerine ya da üreticiler ve lisanslı işleme tesisleri tarafından kurulan aktarma merkezlerine bırakabilirsiniz.
-Hangi atığın nereye atılacağı konusunda destek almak isterseniz, bulunduğunuz ilin belediyesiyle veya ALO 181 Çağrı Merkezi’yle iletişime geçebilirsiniz.
-Bazı belediyelerin e-atık kabul eden transfer istasyonları bulunur. Elektronik atıkların güvenli şekilde atılıp imha edilmesi için belgelenmiş prosedürleri takip edebilirsiniz.
-Yasa dışı e-atık geri dönüşümünü engellemek için; elektronik atıkları saygın şirketler aracılığıyla elden çıkardığınızdan emin olmaya özen gösterebilirsiniz.
-Atık pilleriniz için PTT şubelerinde, okullarda, sanayi bölgelerinde, muhtarlıklarda, camilerde, süper marketlerde bulunan pil toplama noktalarından faydalanabilirsiniz.
-Elektronik atıkları mümkün olduğunca azaltmaya dikkat edebilirsiniz.
-Yeni bir elektrikli veya elektronik ürün satın aldığınızda eskisini elektrik ve elektronik eşya dağıtıcılarına verebilirsiniz.
-Birtakım mağazaların zaman zaman düzenlediği “eskisini getir, yenisini götür” kampanyalarından yararlanabilirsiniz.