Eko etiketler, tüketicilerin ve kurumsal alıcıların belirli çevresel performans kriterlerini karşılayan ve bu nedenle “çevresel olarak tercih edilebilir” olarak kabul edilen ürünlerin hızlı ve kolay bir şekilde tanımlamasına yardımcı olabilecek ürün ambalajlarına veya e-kataloglara yerleştirilen işaretlerdir. Ekolojik etiketler, devlet kurumları, kâr amacı gütmeyen çevre kuruluşları veya özel sektör kuruluşları tarafından sahiplenilebilir veya yönetilebilir.
Eko-etiketler tek özellikli olabilir; yani bir ürünün/hizmetin tek bir yaşam döngüsü aşamasına (yani kullanım aşamasına) veya tek bir çevresel soruna (yani VOC emisyonları) odaklanırlar. Ayrıca çok özellikli de olabilirler; yani bir ürünün/hizmetin tüm yaşam döngüsüne (üretim, kullanım, bakım, bertaraf) odaklanırlar ve birçok farklı çevresel konuyu yani enerji kullanımı, kimyasal kullanımı, geri dönüşümü ele alırlar.
"Yeşil" ürünlere yönelik pazar talebindeki artış nedeniyle yeşil ürünler için standartların sayısı son yıllarda giderek artıyor. Son örnekler, elektronik, mobilya, halı ve boya gibi yapı malzemeleri için belirlenen standartları içeriyor. Perakendeciler, hükümetler ve alıcılar yeşil satın almaları genişletmeye çalıştıkça daha fazla standardın ortaya çıkması muhtemel görünüyor.
Ancak, bu değişen pazarla birlikte, "green washing", standartlar ve etiketlerle ilgili hangi iddialara güvenilebileceği konusunda belirsizlik ve artan endişeler ortaya çıkıyor. Bazı kurumlar, ürünlerin çevresel özelliklerine ilişkin pazarlama iddialarının doğrulanmış olmasını sağlamaya yardımcı olmak için kılavuzlar oluşturuyorlar. Bununla birlikte, bu kılavuzlar, geniş tabanlı bir çevresel standart veya eko-etiketleme programının nasıl oluşturulacağını değil, büyük ve spesifik çevresel özelliklerin ne zaman ve nasıl talep edilebileceğini ele almayı hedefliyor.
Eko etiketler nasıl çalışır?
Üreticiler ve hizmet sağlayıcılar tarafından geliştirilen "yeşil" sembollerin veya beyanlarının aksine, en güvenilir etiketler, şeffaf çevresel kriterleri karşılamak üzere bağımsız olarak belirlenmiş belirli ürünler veya hizmetler için tarafsız bir üçüncü şahıs tarafından verilir.
Eko-etiket kriterleri geliştirilirken, ürünün en yüksek çevresel etkiye sahip olduğu aşamalara odaklanılır ve bu, üründen ürüne farklılık gösterir. Örneğin tekstil endüstrisine göz atacak olursak, kumaşlar boyandıklarında, basıldıklarında ve ağartıldıklarında güçlü çevresel etkilere sahiptir. Bu nedenle uzmanlar, üretim aşamasındaki zararın mümkün olduğunca azaltılmasını sağlamak için tekstildeki kriterleri yeniden tasarlıyorlar.
Elektronik ekipman gibi diğer ürünler ise kullanım aşamasında çok yüksek çevresel etkiye sahiptir, bu nedenle kriterler enerji tüketimlerinin verimliliğine odaklanır. Ayrıca ürüne özel kriterler, eko-etiketi taşıyan her ürünün kaliteli ve yüksek performanslı olmasını sağlar. Kriterler, bir grup uzman ve paydaş tarafından şeffaf bir şekilde geliştirilir ve yenilenir.
Türkiye’de Eko-Etiket
Tüm dünyada yaygınlaşmaya başlayan eko-etiket sistemi Türkiye’de de 2017 yılının sonunda resmen uygulamaya geçti. Türkiye ayağı, Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti ile finanse ediliyor ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yürütülüyor.
Üretici ve tüketiciyi bilinçlendirmek adına çeşitli eğitimler, yurtdışı çalışmaları ve organizasyonlar düzenleyen bakanlık aynı zamanda 2017 yılında ‘’Ulusal Eko-etiket’’ logo yarışması ile tüketiciyi bu projede aktif bir rol almaya teşvik etti.
Eko-etiket almak isteyen şirketlerin ürünleri bir takım testten geçiriliyor. Eurolab laboratuvarları tarafından testten geçirilen bu ürünler eğer testleri başarıyla geçerlerse bu ürünler TÜRCERT tarafından verilen EUROLAB sertifikasını almaya hak kazanıyor.
Hammadde temin sürecinden bertaraf sürecine kadar geçen süreçte çevresel etkileri azaltılmış ürünleri/hizmetleri teşvik etmek ve tüketicilere doğru, yanıltıcı olmayan, bilimsel temelli bilgi sağlamak için oluşturulmuş gönüllü bir ödüllendirme sistemini temsil eden eko-etiketlere, üreticiler, imalatçılar, ihracatçılar, ithalatçılar, hizmet sağlayıcılar, toptancı ve perakende satıcılar başvurabiliyor.